بررسی مقایسه ای رابطه خلافت عباسی با آل بویه و سلجوقیان

تحولات سیاسی و اجتماعی قرن های چهارم و پنجم هم زمان با ضعف سامانیان و استیلای آل بویه و سلجوقیان بر خلافت عباسی در بغداد بود. در ابتدای قرن چهارم، آل بویه شیعه مذهب از ضعف قدرت عباسیان استفاده کردند و با استفاده از ترکیب ملیت و مذهب تشیع توانستند بر بغداد مسلط شوند، و خلافت عباسی را عملا بازیچ? ای در دست خود قرار دهند. آل بویه مجبور بودند در جهت کسب مشروعیت از خلیفه عباسی تأییدیه بگیرند. آل بویه ایرانی شیعه مذهب بودند، در حالی که سلسله جانشین آنان ترک سنی مذهب بودند. آل بویه بر بخشی از ایران مسلط شدند در حالی که سلجوقیان کل ایران را زیر سلطه در آوردند. سلسله سلجوقیان که جانشین آل بویه شدند طایفه ای از ترکمانان بودند که در بخش های شمالی جیحون زندگی می کردند که پس از گسترش اسلام در ماورءالنهر مسلمان شدند. در جنگ میان سلجوقیان و غزنویان در منطقه دندانقان در سال (431ه . ق/945م)، آنان موفق به شکست غزنویان گردیدند و قدرت را به خود منتقل کردند. سلجوقیان بعد از مسلط شدن بر نیشابور خواهان ارتباط دوستانه با خلیف? عباسی بودند. دو حکومت آل بویه و سلجوقیان با وجود داشتن مذهب متفاوت در ارتباط با خلافت عباسی در بسیاری از جهات دارای اشترکات فروان بودند. مثل مشروعیت گرفتن از خلیفه عباسی و دو حکومت قصد زیر سلطه قرار دادن خلافت را داشتند. این مسئله بیانگر آن است در این عهد نقش خلافت فراتر از کشمکش های مذهبی نقش به سزای در مشروعیت بخشیدن به حکومت های شکل گرفته در ایران و عراق داشت. این دو حکومت از طریق پیوند های سیاسی سعی در ارتباط دوستانه و زیر سلطه قرار دادن خلافت عباسی داشتند.